Το μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου.

Επιμέλεια - Φωτογραφίες - Βίντεο : Ιωσήφ Παπαδόπουλος.

Το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας βρίσκεται σε ένα από τα ομορφότερα χωριά της Λέσβου, την Αγία Παρασκευή, στεγάζεται σε αναπαλαιωμένο λιθόχτιστο κτήριο του 1910 και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής.

Η ιστορία του χώρου είναι μακρά. Ακολουθούν τα βασικά κομβικά ορόσημα της ιστορίας του:

Το Κοινοτικό Ελαιοτριβείο θεμελιώθηκε το 1910 και λειτούργησε την επόμενη χρονιά, με πρωτοβουλία των κατοίκων και των ομογενών της Αγίας Παρασκευής γι’ αυτό και ονομάστηκε «Του Κοινού η Μηχανή».

Η λειτουργία του Κοινοτικού Ελαιοτριβείου ολοκληρώθηκε οριστικά το 1967, μετά από περίπου 55 χρόνια λειτουργίας, καθώς η δικτατορία συνέλαβε τα περισσότερα μέλη του κοινοτικού συμβουλίου.

Ο χώρος του Κοινοτικού Ελαιοτριβείου μετατράπηκε το 1985 σε Πολύκεντρο, σε μια προσπάθεια διάσωσης των βιομηχανικών κτηρίων της Λέσβου.

Ο Δήμος Αγίας Παρασκευής Λέσβου παραχώρησε το 2004 τη χρήση του χώρου στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, με σκοπό να δημιουργηθεί το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου.

Το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου ανοίγει τις πύλες του προς το κοινό για πρώτη φορά το 2006 και αποτελεί «μουσείο του εαυτού του», ένα ζωντανό μνημείο βιομηχανικής κληρονομιάς και επίκεντρο της πολιτιστικής ζωής του νησιού.

Το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου παρουσιάζει τη βιομηχανική φάση της ελαιουργίας στην Ελλάδα. Εστιάζει στις αλλαγές που επέφερε η εισαγωγή της μηχανικής κίνησης στη διαδικασία παραγωγής ελαιολάδου και προσεγγίζει με ευαισθησία τη συμβολή των κατοίκων της περιοχής στην παραγωγική διαδικασία.

Στόχος του Μουσείου Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου είναι να προβάλει τη βιομηχανική κληρονομιά μας στον τομέα της ελαιουργίας και να την εντάξει στο ευρύτερο αρχιτεκτονικό, κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο της εποχής.

Τι θα δείτε ;

Το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου στεγάζεται στο παλαιό κοινοτικό ελαιοτριβείο της Αγίας Παρασκευής Λέσβου. Τα κτήρια και ο μηχανολογικός εξοπλισμός έχουν αποκατασταθεί υποδειγματικά. Έτσι, μπορείτε να παρατηρήστε πώς λειτουργεί ο εξοπλισμός και πώς εξελίχθηκε το εργοστάσιο από την ατμοκίνηση στην πετρελαιοκίνηση. Συγχρόνως, θα γνωρίσετε την καθημερινή ζωή στη «Μηχανή του Κοινού».

Στο κεντρικό κτήριο του Μουσείου Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου θα γνωρίσετε τα βασικά στάδια της ελαιοπαραγωγής: σύνθλιψη του καρπού, συμπίεση του ελαιοπολτού και διαχωρισμός του λαδιού από το νερό. Θα δείτε επίσης τον αλευρόμυλο, που λειτουργούσε συμπληρωματικά κατά τους θερινούς μήνες, όταν δεν λειτουργούσε το ελαιοτριβείο.

Στις παλαιές αποθήκες ελαιοκάρπου, θα γνωρίσετε τον κύκλο των εργασιών που συνδέονται με την ελαιοπαραγωγή:

. Καλλιέργεια και φροντίδα της ελιάς.
. Παραγωγή υποπροϊόντων (πυρηνόξυλο, πυρηνέλαιο, σαπούνι).
. Εμπορία και διακίνηση στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
. Επαγγέλματα και δραστηριότητες που σχετίζονται με την ελαιοπαραγωγή.

Τέλος, θα μάθετε την ιστορία της «Μηχανής του Κοινού», του κοινοτικού ελαιοτριβείου της Αγίας Παρασκευής. Θα συνειδητοποιήσετε πόσο πρωτοποριακή για την εποχή ήταν η διαδικασία της κοινοτικής ιδιοκτησίας και ποιος ήταν ο αντίκτυπός της στον κοινωνικό ιστό και τις οικονομικές δομές της περιοχής.

Ενδιαφέροντα για τα παιδιά.

Οι μικροί επισκέπτες θα ακούσουν να σφυρίζει η μπουρού του εργοστασίου, καλώντας τους εργάτες στη δουλειά. Θα παρακολουθήσουν τα μηχανήματα σε λειτουργία  και θα βρουν ψηφιακές παραγωγές που δείχνουν τα στάδια παραγωγής του λαδιού («Από την Ελιά στο Λάδι» και «Από το Νερό στο Νερό»).

Θα παίξουν με την πολυμεσική εφαρμογή «Του Κοινού η Μηχανή», μαθαίνοντας για τη λειτουργία των μηχανημάτων του ελαιουργείου.

Επιπλέον, θα καταλάβουν καλύτερα πώς ελέγχεται η ποιότητα του λαδιού, κάνοντας πείραμα οξυμέτρησης.

Το Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου οργανώνει εκπαιδευτικά προγράμματα με παιχνίδια και δραστηριότητες, για σχολεία και ομαδικές επισκέψεις, όπως το πρόγραμμα «Από την ελιά στο λάδι», όπου τα παιδιά κατανοούν τη διαδικασία παραγωγής λαδιού στο εργοστάσιο.

Το Μουσείο χρηματοδοτήθηκε από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Βορείου Αιγαίου  2000-2006.

Τα γλυτώματα.

"Την τελευταία μέρα γιόρταζαν εκεί στο χτήμα τα "γλυτώματα". Ο νοικοκύρης τους έφερνε χαλβά, πίτες, κονιάκ. Τρώγανε και χαιρετούσαν :"καλά λάδια, καλά μπερεκέτια (κέρδη)".

Τα γλυτώματα ή γλυτωθίκια ήταν εορτασμοί που σηματοδοτούσαν το τέλος της συλλογής των ελιών. Την τελευταία μέρα των εργασιών, η γυναίκα του ιδιοκτήτη του ελαιώνα μαγείρευε για όλον τον ταϊφά και ο ιδιοκτήτης πρόσφερε γεύμα στον ελαιώνα, συνοδευόμενο από κρασί. Εργάτες και ιδιοκτήτης γλεντούσαν το τέλος των εργασιών με τραγούδια και χορούς, κάποτε και με συνοδεία από τοπικούς οργανοπαίκτες.

Σε κάποια στιγμή της γιορτής, οι γυναίκες έδεναν τον ιδιοκτήτη σε μια ελιά και τον ρωτούσαν : "τάξε μας τι θα μας δώεις¨.Εκείνος έταζε συνήθως παπούτσια, είδος πολυτελείας με ανάλογη συμβολική αξία, και έτσι τον έλυναν και τον "γλύτωναν".

Στην Αγ. Παρασκευή, και στη Λέσβο γενικότερα, τα "γλυτώματα" γιορτάζονταν μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, ενώ ακόμα και σήμερα συνεχίζονται με τραπεζώματα από τον ιδιοκτήτη, στο σπίτι του ή σε ταβέρνα.

Πηγή πληροφοριών : Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς www.piop.gr

Ευχαριστώ θερμώς την "BLUE STAR FERRIES" και το "Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς".