Πάσχα στο Τσιρίγο (Κύθηρα).

Κείμενο - φωτογραφίες - βίντεο : Ιωσήφ Παπαδόπουλος.

Στη μνήμη δύο φίλων που έφυγαν πρόωρα απ' τη ζωή. Του Τάσου Μύλλερ, που λάτρευε τους φάρους, και του Πολύδωρου Κοκκονά, που έχασε Μεγάλη Τετάρτη τη μάχη με τον θάνατο. Το έμαθα την ώρα που περπατούσα στο μονοπάτι που οδηγεί στον φάρο Μουδαρίου.

Επιβιβαστήκαμε στο "Βιτσέντζος Κορνάρος", με το αυτοκινούμενο και το "παπί" και με προορισμό ένα... προάστειο του Πειραιά. Τα Κύθηρα! Όχι, δεν με κτύπησε κατακούτελα η ξαφνική ζέστη, ξέρω τι λέω. Αν λοιπόν δεν γνωρίζατε ότι το Τσιρίγο ανήκει διοικητικώς στον Νομό Πειραιώς, μάθετέ το τώρα! Είναι άλλο ένα από τα πολλά περίεργα και ανεξήγητα που συμβαίνουν στη χώρα μας. Αν βεβαίως ρωτήσεις τους ντόπιους, ποια είναι η γνώμη τους που το νησί τους ανήκει διοικητικώς στον νομό Πειραιώς, θα σου απαντήσουν ότι σε αρκετές περιπτώσεις αυτό τους βγήκε σε καλό. Γιατί; Γιατί τα κονδύλια, για έργα που έπρεπε να γίνουν στο νησί, εγκρίθηκαν πιο εύκολα!

Τα βρήκαμε λοιπόν τα Κύθηρα, χάρις και στον καπετάνιο τού "Βιτσέντζος Κορνάρος" Νίκο Ξυλογιαννόπουλο, ο οποίος έκανε ό,τι περνούσε απ' το χέρι του για να κάνει το οκτάωρο ταξίδι μας μέχρι το Τσιρίγο πιο άνετο και ευχάριστο. Αποβιβαστήκαμε δύο ώρες μετά τα μεσάνυχτα στο Διακόφτι και αναζητήσαμε ένα κατάλληλο χώρο στάθμευσης για να κοιμηθούμε μέχρι να ξημερώσει. Το άλλο πρωί δεν πιστεύαμε στα μάτια μας όταν κατεβάσαμε τα σκίαστρα των παράθυρων του αυτοκινούμενου. Μια εκπληκτική αμμουδιά και μια θάλασσα, σε χρώμα τυρκουάζ, που μας θύμισε τον Σίμο της Ελαφονήσου και τ' Αρμάθια της Κάσου! Μια "πισίνα" που όμοιά της δεν είδαμε σε ολόκληρο το Τσιρίγο!

Παρά την απίστευτη αυτή ερωτική συνεύρεση της θάλασσας με την αμμουδιά, το Διακόφτι είναι ένα ήσυχο, σχετικώς, μέρος. Όπως μάλιστα μου είπε ένας ηλικιωμένος κάτοικος της περιοχής, το χωριό αυτό έχει παραμεληθεί πολύ από την Δημοτική Αρχή του νησιού. Παρ'όλα αυτά, για τους κατόχους αυτοκινούμενων τροχόσπιτων, τουλάχιστον, το Διακόφτι είναι το ιδανικό μέρος για ήσυχες αποδράσεις και κολύμπι σε νερά μαγικά. Ρίξτε μια προσεκτική ματιά στις πρώτες δύο φωτογραφίες αυτού του ταξιδιωτικού άρθρου και θα καταλάβετε τι εννοώ.

Περπατήσαμε στην άμμο, ρεμβάσαμε το μοναδικό χρώμα της θάλασσας, καθισμένοι σε ένα παγκάκι που ήταν πνιγμένο στα αγριολούλουδα, φωτογράφισα τα κουφάρια των δύο πλοίων, που έχουν πια γίνει το σήμα κατατεθέν της περιοχής, ενώ την ίδια ώρα η καπετάνισσα μάζευε αμπελόφυλλα, μάραθο και δυόσμο για τους γιαλαντζί ντολμάδες που είχε τη φαεινή ιδέα να μαγειρέψει την επομένη. Μεγάλη εβδομάδα έμπαινε άλλωστε.

Ο "αδελφοδιώκτης" που κρύβεται μέσα μας, και που δεν λέει να μας εγκαταλείψει, μας οδήγησε γρήγορα στον ομορφότερο οικισμό των Κυθήρων, τον Αβλέμονα. Λέμε συνήθως, όλοι εμείς που έχουμε την τύχη να ζούμε σ' αυτή την ταλαίπωρη, πλην μοναδική, χώρα του πλανήτη και να την ταξιδεύουμε με όποιο τρόπο μπορούμε, ότι κάθε γωνιά της έχει την δική της ομορφιά. Ότι κάθε νησί, κάθε χωριό, έχει το δικό του μοναδικό χρώμα, την δική του προσωπικότητα. Ο Αβλέμονας, όμως, δεν έχει ταίρι! Είναι, πέραν πάσης αμφιβολίας, το πιο καθαρό, το πιο όμορφο, το πιο γραφικό ψαροχώρι του Αιγαίου και, ίσως, ολόκληρης της Μεσογείου!

Κάναμε λοιπόν την αρχή από τον Αβλέμονα και λίγο έλειψε να μείνουμε εκεί ολόκληρη τη Μεγάλη Εβδομάδα! Δεν θέλαμε να ξεκολλήσουμε! Περιπλανιόμασταν τα πρωϊνά με το παπί στα υπόλοιπα χωριά του Τσιρίγου και το απόγευμα επιστρέφαμε στον Αβλέμονα με τον ελεύθερο χώρο στάθμευσης για το αυτοκινούμενο, με το νερό και το internet σε επάρκεια. Και, στη συνέχεια, περπατούσαμε στα πέτρινα παραθαλάσσια καλντερίμια του, αγναντεύαμε το πέλαγος καθισμένοι σε ένα από τα παγκάκια του ή πίνοντας μια φατουράδα στο στέκι του "Αραχτοπωλείου" με την υπέροχη μουσική, "δημοκρατική" επιλογή του ιδιοκτήτη του γιατί έτσι του αρέσει! Ευτυχώς άρεσε και σε μας!

Το μυστικό πάντως για την επιτυχία του Αβλέμονα είναι οι ίδιοι του οι κάτοικοι και, κυρίως, ο ομώνυμος Εξωραϊστικός σύλλογος, τα ενεργά μέλη του οποίου, με επικεφαλής τον πρόεδρό του Θανάση Καστρίτσιο, μεριμνούν για την καθαριότητα του οικισμού, την κατασκευή πέτρινων μονοπατιών, την δενδροφύτευση και το αυτοπότισμα, μέχρι το "καμουφλάρισμα" των σκουπιδιών με πέτρινα "σπιτάκια"! Τρανή απόδειξη της ρήσης "συν Αθηνά και χείρα κίνει". Μόνο που στην περίπτωση της... Αθηνάς είναι ο Δήμος Κυθηρίων, ο οποίος επαναπαύεται στις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουν οι κάτοικοι και ο Εξωραϊστικός σύλλογος του Αβλέμονα, και λάμπει δια της απουσίας του!

Ακούστε όμως τι μου είπε ο πρόεδρος του Εξωραϊστικού συλλόγου Αβλέμονα Θανάσης Καστρίτσιος.

Φύγαμε κάποια στιγμή από τον Αβλέμονα, αλλά επιστρέψαμε τη Μεγάλη Παρασκευή για να καταγράψω με τη βιντεοκάμερά μου το έθιμο αυτής της ημέρας που ακούει στο όνομα "τενεκεδάκια" και το οποίο, μάλλον, είναι "δανεικό" από το ίδιο έθιμο που διαδραματίζεται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, εδώ και πολλά χρόνια, στο χωριό Πύργος της Σαντορίνης : https://www.youtube.com/watch?v=DGWMFlHt-2E

Γεμίζουν λοιπόν τα παιδιά του Αβλέμονα με κουρέλια και πετρέλαιο εκατοντάδες μικρά τενεκεδάκια και τα τοποθετούν κατά μήκος της παραλίας, από την άκρη του φάρου μέχρι τα τείχη του κάστρου. Λίγο πριν από την έξοδο του Επιταφίου, όλη η παραλία πυρπολείται και το βράδυ φωτίζεται απ' τις φλόγες! Μέχρι σταυρό μέσα στη θάλασσα σχηματίζουν τα παιδιά με τα φλεγόμενα τενεκεδάκια!

Ο Θοδωρής Γρηγοράκης είναι ο Πρόεδρος της Κοινότητας Αρωνιάδικων και ο ιδιοκτήτης του μοναδικού παραδοσιακού καφενείου της περιοχής που έχει ηλικία 85 ετών! Τον αναζήτησα μετά από προτροπή του καλού μου φίλου Σπύρου Καπίτσα, η σύζυγος του οποίου κατάγεται από το χωριό αυτό των Κυθήρων.

Τον βρήκα, πού αλλού, στο καφενείο του να σερβίρει καφέδες στους θαμώνες και είχα μια όμορφη συζήτηση μαζί του που επεκτάθηκε, εκτός από το αιωνόβιο σχεδόν καφενείο του, και στο χωριό του, τα Αρωνιάδικα, του οποίου εδώ και δέκα χρόνια είναι πρόεδρος. Πρώτοι ιδιοκτήτες του καφενείου οι θείοι της μητέρας του Θοδωρή οι οποίοι, όταν έφυγαν από τη Σμύρνη μετά την Μικρασιατική καταστροφή, έκτισαν το οίκημα στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Ο χώρος λειτούργησε στην αρχή σαν καφε-παντοπωλείο. Ο πατέρας του Θοδωρή πήρε την σκυτάλη το 1970 και το διατήρησε έτσι μέχρι το 1995 οπότε το ανέλαβε ο Θοδωρής, ο οποίος κατήργησε τα ράφια του παντοπωλείου, δεδομ?νου ότι δημιουργήθηκαν εν τω μεταξύ στα Κυθηρα super markets. Διατήρησε όμως το καφενείο εκσυγχρονίζοντας τις παροχές του, διατηρώντας, ωστόσο, το παραδοσιακό χρώμα του. Ακούστε όλη την συζήτηση που είχα μαζί του εδώ :

Ο παράδεισος των Κυθήρων πάντως βρίσκεται στην περιοχή του Μυλοποτάμου. Νερά που τρέχουν απ' τα γύρω βουνά, οργιώδης βλάστηση, καταρράκτες και ευτυχισμένα πουλιά που τραγουδούν ασταμάτητα. Περπατήσαμε το μονοπάτι μέχρι τον καταρράκτη της φόνισσας, τον νερόμυλο του Φιλιππή και τους εγκαταλελειμμένους νερόμυλους της περιοχής. Κάθε φορά που στα ταξίδια μας συναντώ και συζητώ με ανθρώπους σαν τον Φιλιππή Ζερβό, θεωρώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό. Ο Φιλιππής, ένας μετανάστης Κυθήριος της Αμερικής, συνταξιούχος σήμερα, μοιράζει τον χρόνο του ανάμεσα στις δυο του πατρίδες. Τους μήνες που βρίσκεται στα Κύθηρα φροντίζει και συντηρεί τον νερόμυλο που κληρονόμησε απ' τους γονείς του ενώ, συγχρόνως, ξεναγεί τους επισκέπτες.

Ο Φιλιππής διαθέτει αρκετά χρήματα, χρόνο και κόπο για να διατηρήσει την οικογενειακή παράδοση ζωντανή και εκφράζει τον θυμό του που η Πολιτεία, όχι μόνο δεν τον συνδράμει, αλλά φέρνει και προσκόμματα με το τέρας της γραφειοκρατίας που καταβροχθίζει κάθε ιδιωτική πρωτοβουλία. "Έξι χρόνια χρειάστηκε να περάσουν για να μου δώσουν άδεια να προσφέρω ένα καφέ στους επισκέπτες!", λέει ο Φιλιππής. Θυμώνει και για την συμπεριφορά κάποιων συμπατριωτών του, που διατηρούν σπίτια και οικόπεδα κατά μήκος του ποταμού.

"Έγιναν κάποια έργα στην περιοχή, με πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης που απέβλεπαν στην ανάπτυξη της γεωργίας", λέει ο Φιλιππής, και συνεχίζει : "Γεωργός όμως δεν υπάρχει πια στο νησί! Κάποιοι αντλούν λοιπόν το νερό για τις οικιακές τους ανάγκες και για να γεμίζουν τις πισίνες τους! Πώς θα διατηρηθεί αυτή η ομορφιά που βλέπετε αν δεν υπάρχει νερό; Αναγκάστηκα πέρυσι να καλέσω δύο φορές την αστυνομία γιατί κάποιοι αντλούσαν το νερό την ώρα που υπήρχε έλλειψη καθώς δεν είχε βρέξει τη χρονιά που προηγήθηκε".  

Είκοσι πέντε σχεδόν νερόμυλοι υπήρχαν κάποτε στην περιοχή του Μυλοποτάμου των Κυθήρων, σύμφωνα με όσα μου είπε ο Φιλιππής. Όλοι δούλευαν και άλεθαν το σιτάρι με τη δύναμη του νερού που έβγαινε, και συνεχίζει να βγαίνει, από τα σωθικά της Κυθηραϊκής γης. Σήμερα, όλοι εκείνοι οι νερόμυλοι κείτονται σε ερείπια και μόνο ο νερόμυλος του Φιλιππή δέχεται τους επισκέπτες που θέλουν να ξαποστάσουν, να πιουν ένα καφέ και να ακούσουν από το στόμα του πρόθυμου ιδιοκτήτη την ιστορία του νερόμυλου και με ποιο τρόπο η ορμή του νερού γυρνούσε κάποτε τις μυλόπετρες. Θεωρώ πάντως πολύ τυχερό τον εαυτό μου που είμαι ακόμη υγιής και μπορώ να βλέπω ζωντανή την παράδοση των τόπων τους οποίους επισκεπτόμαστε.

Το Καψάλι είναι ένα από τα τρία λιμάνια που διαθέτουν τα Κύθηρα. Τα άλλα δύο βρίσκονται στην Αγία Πελαγία και στο Διακόφτι. Μόνο στο τελευταίο, ωστόσο, προσεγγίζουν τα πλοία τα τελευταία χρόνια. Το Καψάλι, πάντως, παραμένει το πιο γραφικό και πιο ζωντανό, από πλευράς τουριστικής και εμπορικής τουλάχιστον κίνησης, με καταστήματα, εστιατόρια, καφετέριες και μπαράκια που ζωντανεύουν κατά την διάρκεια του καλοκαιριού.

Στον γειτονικό όρμο ο Πίσω Γιαλός και στο ύψωμα το κάστρο και η Χώρα που δεσπόζουν πάνω απ' τη θάλασσα. Στην είσοδο του λιμανιού ο φάρος που κατασκεύασαν οι Άγγλοι το 1853 και πάνω απ' τον παραθαλάσσιο οικισμό η μονή του Αγίου Ιωάννη στον Γκρεμό. Όνομα και πράγμα καθώς ο ναός "κρέμεται" κυριολεκτικώς γαντζωμένος στα απόκρημνα βράχια. Πήγαμε ως εκεί με το παπί αλλά απογοητευτήκαμε, καθώς η πόρτα της εισόδου ήταν κλειδωμένη. Για την ιστορία, ο μοναχός Ιωαννίκιος ανακαίνισε το προσκύνημα το 1725. Ο ναός είναι χτισμένος μέσα σε μια μικρή σπηλιά όπου, σύμφωνα με την παράδοση, εδώ άρχισε ο Άγιος Ιωάννης την συγγραφή της Αποκάλυψης, πριν πάει στην Πάτμο, διωκόμενος από την Ρώμη. Πάνω από τη θολωτή είσοδο είναι χτισμένος ο ξενώνας με δυο αίθουσες και μαγειρείο.

Αγναντεύσαμε το Καψάλι, καθώς η θέα από τον Άγιο Ιωάννη είναι μοναδική, και επιστρέφοντας στον κεντρικό δρόμο, που οδηγεί προς τη Χώρα και το κάστρο της, σταματήσαμε για λίγο στο μοναδικό οργανωμένο camping του νησιού, οι εγκαταστάσεις του οποίου μας εξέπληξαν ευχάριστα. Κλειστό όμως αυτή την εποχή, χωρίς να σημαίνει πως θα το τιμούσαμε αν ήταν ανοικτό. Από όσο θυμάμαι, άλλωστε, στις τέσσερις δεκαετίες που κάνουμε αυτή τη ζωή, ουδέποτε συχνάσαμε σε οργανωμένα camping, με εξαίρεση μία και μοναδική φορά που με πόνο ψυχής διαθέσαμε 50 ευρώ για ένα 24ωρο στο εκπληκτικό camping του Sexten που βρίσκεται στα πόδια των Δολομιτών της βόρειας Ιταλίας. Για να μην πάμε στραβοί στον Άδη, δηλαδή...

Η Χώρα των Κυθήρων και το ενετικό κάστρο της εποπτεύουν το νότιο άκρο των Κυθήρων. Η θέα του Καψαλίου και της θάλασσας από τις πολεμίστρες κόβει την ανάσα. Τα παραδοσιακά σπίτια της Χώρας είναι καλά προστατευμένα, κρυμμένα θαρρείς, από τα τείχη του κάστρου.

Ο οικισμός είναι χτισμένος σε αιγαιοπελαγίτικο στυλ, ενώ δεν λείπουν και τα σπίτια που έχουν επηρεαστεί από την ενετική και αγγλική αρχιτεκτονική.  Η Χώρα διαθέτει δύο πλατείες: η πρώτη είναι αυτή που περιλαμβάνει όλες τις δημόσιες υπηρεσίες, τις τράπεζες και το Δημαρχείο, ενώ η δεύτερη είναι η Πλατεία Εσταυρωμένου, όπου το 1799 οι Γάλλοι διακήρυξαν τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης και εγκαθίδρυσαν την δημοκρατία, αφού πρώτα έκαψαν το περίφημο Libro D’Oro, το βιβλίο των Ευγενών.

Στο Ενετικό Κάστρο του 16ου αιώνα υπάρχει ο ναός της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας που είναι η προστάτιδα του νησιού. Το μεσαιωνικό κάστρο χρονολογείται από το 1503. Η πόλη άρχισε να κτίζεται από τους Ενετούς τον 13ο αιώνα και από τα τέλη του 15ου αιώνα άρχισε να επεκτείνεται και εκτός των τειχών του κάστρου.

Αυτό που μου έκανε πάντως εντύπωση στα Κύθηρα είναι ο μεγάλος αριθμός των οικισμών. Για ένα νησί αυτού του μεγέθους 60 οικισμοί δεν είναι και λίγοι! Το γεγονός βεβαίως είναι ενθαρρυντικό γιατί, στον αντίποδα, είναι λυπηρή η εικόνα νησιών αντιστοίχου μεγέθους στο Αιγαίο που έχουν αριθμό οικισμών που δεν υπερβαίνει τα δάκτυλα των δύο χεριών. Ίσως η μικρή απόσταση που χωρίζει τα Κύθηρα από την Πελοπόνησο να έχει συμβάλλει σ' αυτή την οικιστική ανάπτυξη. Παρ' όλα αυτά, τα Κύθηρα παραμένουν ένα νησί που διατηρεί το χρώμα και την παράδοσή του και συνίσταται σ' αυτούς που ψάχνουν ήσυχους προορισμούς για χαλάρωση, πεζοπορία και θαλάσσιες δραστηριότητες.

Το έδαφος των Κυθήρων κρύβει αρκετά μυστικά. Πολλές σπηλιές, τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα, με σταλακτιτικούς σχηματισμούς και εκκλησάκια που φιλοξενούνται στις κοιλότητές τους. Σε ένα από αυτά, στις Σπηλίες, βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Σοφίας που το σκεπάζει η οροφή του σπηλαίου που το φιλοξενεί. Και πίσω από το ιερό σταλακτίτες, η ανάπτυξη των οποίων έχει ωστόσο σταματήσει λόγω της έκθεσής τους στο κοινό που επισκέπτεται το σπήλαιο. Στο σπήλαιο της Αγίας Σοφίας Μυλοποτάμου πάντως δεν καταφέραμε να μπούμε καθώς ήταν κλειστό.

Τη Μεγάλη Τετάρτη αποφάσισα να περπατήσω μέχρι τον φάρο του Μουδαρίου. Φθάνοντας στην Πλατειά Άμμο πήρα στην αρχή τον ανορθόδοξο δρόμο αναζητώντας την περιπέτεια. Ακολούθησα στην αρχή το μονοπάτι, δίπλα στη θάλασσα, αλλά γρήγορα διαπίστωσα πως το μονοπάτι πνίγηκε στα βράχια του βουνού! Ακολούθησα για λίγο το ένστικτό μου αλλά όταν έλαβα το τηλεφώνημα πως ο φίλος, που έδινε τα τελευταία δύο χρόνια τη μάχη του με την ανίατη αρρώστια, έχασε τη μάχη και έφυγε απ' την ζωή, ματαίωσα τη συνέχιση της αναζήτησης και έφθασα στον φάρο μέσω του κανονικού δρόμου.

Στη θέα του φάρου ήρθε και η ανάμνηση ενός άλλου φίλου, του Τάσου Μύλλερ, που έφυγε κι' αυτός πρόωρα απ' τη ζωή πριν από δύο χρόνια. Θυμήθηκα πόσο αγαπούσε τους φάρους ο Τάσος. Αυτός ήταν άλλωστε η αιτία να μιλήσω με τον φαρολάτρη Γήση Παπαγεωργίου http://www.ribandsea.com/face/339-2010-05-04-05-07-44

Ο φάρος στο Μουδάρι χτίστηκε το 1901 από τους Άγγλους για να διευκολύνει τη ναυσιπλοία στο στενό που δημιουργείται στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κυθήρων και Ελαφονήσου. Έχει ύψος 25 μέτρα και το εστιακό του ύψος είναι 110 μέτρα. Ο φάρος είναι εγκατεστημένος στο ακρωτήριο Σπαθί, το οποίο αποτελεί το βορειότερο σημείο των Κυθήρων, κοντά στην περιοχή Καραβά και δίπλα στην παραλία του Αγ. Νικολάου.

Στις παράπλευρες εγκαταστάσεις του φάρου συμπεριλαμβάνεται ένα οίκημα με δύο δωμάτια, κτιστό φουρνάκι και πηγάδι, ενώ από κει ξεκινάει μονοπάτι για το σηματωρείο όπου φθάνει κανείς με άλλα 15 λεπτά ποδαρόδρομο. Το ερειπωμένο σηματωρείο, που χτίστηκε τον εικοστό αιώνα και βρίσκεται πίσω από τον φάρο, το χρησιμοποιούσαν για να ανταλλάσσουν μηνύματα με τα πλοία που περνούσαν από τα στενά.

Ένα από τα πιο επιβλητικά μνημεία των Κυθήρων είναι η πέτρινη γέφυρα στο Κατούνι. Κτίστηκε την περίοδο της Αγγλοκρατίας και είναι το μεγαλύτερο πέτρινο γεφύρι που κτίστηκε στον Ελλαδικό χώρο. Το μήκος του φτάνει τα 110 μ., το ύψος του τα 15μ. και το πλάτος του τα 6μ. Χαρακτηριστικό του είναι ότι στηρίζεται σε 13 τόξα, σε απόλυτη συμμετρία, και 12 θυρίδες!

Η κατασκευή του σχεδιάστηκε από τον ίδιο τον Μακφέϊλ, ο οποίος επέβλεπε. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1826 για να αποτελέσει μέρος του οδικού άξονα που θα ένωνε την πρωτεύουσα με τον Αβλέμονα ενώ ταυτόχρονα αποτελεί το μεγαλύτερο τεχνικό έργο των Άγγλων στα Κύθηρα. Λόγω της εξαιρετικής αρχιτεκτονικής το γεφύρι μπορεί να δεχτεί φορτία πολύ μεγαλύτερα από αυτά για τα οποία είχε σχεδιαστεί. Ο μύθος θέλει τον Άγγλο διοικητή του νησιού, τον Μακφέϊλ, να ερωτεύεται μια νέα από τον ομώνυμο οικισμό. Εκείνος αποφασίζει να χτιστεί κοντά στο σπίτι της μια γέφυρα για να την επιτηρεί καθημερινά και να μπορεί να τη βλέπει. Ο μύθος αυτός της όμορφης τσιριγωτοπούλας είναι ακόμη ζωντανός! Πηγή : https://www.kythera.gr/whattosee/gefura_katouniou.php

Οι Άγγλοι όμως άφησαν τα ίχνη τους και στον Ποταμό, αφ'ενός με μια παρόμοια, αλλά μικρότερου μεγέθους, πέτρινη γέφυρα, αφ'ετέρου με το σχολείο που σήμερα ωστόσο απέχει ελάχιστα, δυστυχώς, από το να χαρακτηριστεί ερείπιο. Το Αστικόν, αγγλικό δημοτικό σχολείο του Ποταμού, λειτούργησε το 1824. Το 1825 το σχολείο είχε 90 μαθητές, τρεις απο τους οποίους ήταν ξένοι.

Ο πρώτος δάσκαλος φαίνεται πως ήταν ο Παύλος Σκούφας Πελοπίδας. Αυτές τις δύο χρονιές, παρατηρήθηκε αύξηση των φοιτώντων, διότι πολλοί είχαν καταφύγει στα αγγλοκρατούμενα Κύθηρα, λόγω της ελληνικής επανάστασης, ως προσωρινοί πρόσφυγες. Η σχολή λειτουργούσε με το αλληλοδιδακτικό σύστημα και η φοίτηση ήταν υποχρεωτική, όπως και σήμερα.

Σχεδόν οι μισοί μαθητές μεταφέρονταν από ζώα, αφού οι αποστάσεις ήταν μεγάλες. Σε κάθε χωριό ο πρόεδρος έπρεπε να διατηρεί καταλόγους με τα ονόματα των φοιτούντων. Από έναν τέτοιο κατάλογο του 1830, βλέπουμε ότι στα Τριφυλλιάνικα ζούσαν 18 παιδιά, ηλικίας 9 χρόνων και πάνω. Με βάση αυτούς τους καταλόγους οι αρμόδιες αρχές γνώριζαν εάν οι γονείς ανταποκρίνονταν στην υποχρεωτική φοίτηση των αρρένων. Η ηλικία των μαθητών του Ποταμού, σύμφωνα με τους καταλόγους, ήταν από 7 έως 29 ετών.

Στα απουσιολόγια βλέπουμε τους συνηθισμένους λόγους απουσίας των μαθητών : "ανεχώρησεν, αγγαρεία, εις πουλιτσίαν – αστυνομία, με άδειαν, διά βροχήν και κακοκαιρίαν, δια του Αγίου Μηνά, εις αστυνομίαν ως μάρτυς" κ.α. Ένα παράδειγμα δικαιολογητικού της εποχής εκείνης αναφέρει: "πιστοποιώ του διδασκάλου της περιοχής Ποταμού, ότι ο Μανόλης Κουκούλης είνε κουτζός και δηα βεβεοι της αληθήας υπογράφομε".

Η αλληλοδιδακτική σχολή του Ποταμού λειτούργησε μέχρι τις αρχές του αιώνα μας, οπότε ιδρύθηκαν στον Ποταμό δημοτικά σχολεία, αρρένων και θηλέων. Το κτίριο του αγγλικού δημοτικού σχολείου στέγασε, τότε, το Ελληνικό σχολείο και κατόπιν το Ημιγυμνάσιο ή Αστικόν σχολείον, όπως ελέγετο. Το κτίριο σήμερα είναι σχετικά καλά διατηρημένο, όσο τουλάχιστον αφορά τα κομμάτια της κεραμοσκεπής του και των τοίχων. Σίγουρα όλοι οι Τσιριγώτες πιστεύουν πως αυτό το κτίριο πρέπει να αναδειχθεί ως πολιτιστικό μνημείο. Για να ξαναποκτήσει την αίγλη και τη χρησιμότητά του χρειάζεται όραμα και διάθεση.

Σύμφωνα με τον δήμο Κυθηρίων, η ανακαίνιση και ανάδειξη του Αστικού Σχολείου Ποταμού, κόστους 168.000 ευρώ έχει προβλεφθεί στον προϋπολογισμό του Δήμου για το έτος 2016 και ήταν ένα από τα πρώτα έργα που θα έπρεπε να έχει ήδη δημοπρατηθεί μέχρι το Πάσχα. Πηγή : http://www.ilovekythera.com/

Η φήμη μιας πράσινης λίμνης ήταν ο πόλος έλξης που οδήγησε εμάς και το αυτοκινούμενο μέχρι την παραλία του Λιμιώνα. Είδα την σχετική πινακίδα και τις οδηγίες προς τους πεζοπόρους που θα ήθελαν να περπατήσουν μέχρι εκεί, "φοράτε κατάλληλα παπούτσια, πάρτε μαζί σας νερό" κ.λπ., και αποφάσισα να πάω μόνος ακολουθώντας το μονοπάτι με την ένδειξη "Μ2", αφήνοντας την καπετάνισσα στο αυτοκινούμενο για να ετοιμάσει το μεσημεριανό τραπέζι.

Καλά πήγαινε το μονοπάτι στα πρώτα 400 μέτρα. Μετά, τα κολονάκια με την ένδειξη "Μ2" χάθηκαν και έτσι άρχισα να μυρίζω τα νύχια μου, ακολουθώντας όμως με το βλέμμα ένα ζευγάρι που είχε προηγηθεί και βρισκόταν στην κορυφή του λόφου, μερικές εκατοντάδες μέτρα μπροστά. Τους συνάντησα την ώρα που επέστρεφαν και τους ρώτησα. "Τι λέει; Αξίζει τον κόπο να περπατάω στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα;". "Δεν λέει τίποτε", απάντησε ο νεαρός, και συνέχισε. "Αφού όμως φθάσατε ως εδώ, καλά είναι να πάτε ως εκεί να σας φύγει η περιέργεια".

Τους άκουσα και έφθασα ως την υποτθέμενη πράσινη "λίμνη" ακολουθώντας τις κόκκινες κορδέλλες που είχε προφανώς δέσει κάποιος φιλότιμος περιπατητής στα γυμνά κλαδιά μιας ασελίνης, για να διευκολύνει τους επόμενους που δεν θα έβλεπαν πια σήμανση και δεν θα ήξεραν προς τα πού να κατευθυνθούν. Οι πληροφορίες ήταν τελικώς σωστές. Κροκάλες με λίγη θάλασσα και πράσινο βυθό, που εισχωρεί ελαφρώς μέσα στη στεριά, ήταν η πράσινη "λίμνη". Σκέτη απογοήτευση. Έμεινε τουλάχιστον το περπάτημα...

Οι πληροφορίες για την πηγή του Αμήρ Αλή, κοντά στο χωριό Καραβάς, τράβηξαν το ενδιαφέρον μας και δεν μετανοιώσαμε καθόλου που χαθήκαμε για άλλη μια φορά στον πράσινο παράδεισο! Ποτάμια, καταρράκτες, τιτιβίσματα πουλιών, οργιώδης βλάστηση, πηγή πόσιμου νερού στο τελείωμα του μονοπατιού. Πόσο δυστυχισμένοι είμαστε οι άνθρωποι των πόλεων...

Κάναμε Ανάσταση στον Άγιο Νικόλαο του Αβλέμονα και περάσαμε την Κυριακή του Πάσχα με τους νέους φίλους που αποκτήσαμε εκεί.

Ευχαριστούμε την "ΛΑΝΕ SEA LINES" για το ταξίδι και τον πλοίαρχο του "ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΣ ΚΟΡΝΑΡΟΣ" Νίκο Ξυλογιαννόπουλο για την ζεστή φιλοξενία.